Dwór szlachecki rodziny Krzętowskich w Kletni

W Kletni na końcu obecnej ulicy Północnej, będącej boczną odnogą ulicy Wschodniej, znajduje się ostatni w okolicy dwór szlachecki – ziemiański, a dokładnie jego chylące się ku upadkowi zachodnie skrzydło. Dwory Zarembów w Pytowicach i Kamockich w Kocierzowach zostały dużo wcześniej rozebrane. Jadąc ulicą Wschodnią dwór jest bardzo trudny do zauważenia fot. 1 , szczególnie w okresie gdy na drzewach są liście.

Fot. 1

Dobra wchodzące w skład majątku Kletnia zostały nabyte przez rodzinę Krzętowskich herbu Zadora około 1860 roku, którzy osiedli tutaj na stałe. Krzętowscy bardzo przyczynili się do rozwoju tych terenów. Podobnie jak inni właściciele okolicznych ziem dążyli oni do podniesienia atrakcyjności turystycznej swych terenów, inwestując w budowę domów i willi na potrzeby wynajmu pokoi dla wypoczywających mieszkańców pobliskich miast i miejscowości, tzw. letników. Letnisko założono na gruntach Kletni leżących po wschodniej stronie plantu kolei. Znajdował się już wówczas tutaj folwark Krzętowskich „Gomunice”. Pierwsze domki oddano dla wypoczywających w 1896 roku.

W 1907 r. Antoni Krzętowski, wydzielił bezpłatnie z dóbr Kletnia plac o powierzchni 225 prętów pod budowę kaplicy a docelowo kościoła w dzisiejszych Gomunicach. W 1917 roku podarował zaś plac na pochówki, na którym powstał cmentarz w Kletni przy drodze Radomsko – Piotrków. Jeszcze tego samego roku Krzętowski wystawił tu jeden z pierwszych grobowców, w którym pochował swoją żonę Stanisławę. W willi „Irena” należącej do sędziego Antoniego Krzętowskiego mieściła się siedziba „Kasy Gomunickiego Towarzystwa Pożyczkowo – Oszczędnościowego”. Przedstawiciele rodziny Krzętowskich brali bardzo czynny udział w inicjatywach społecznych i gospodarczych w okolicy. W 1903 roku Krzętowscy rozpoczęli na terenie dzisiejszych Gomunic sprzedaż parceli dla innych inwestorów w ówczesny wypoczynek, walnie przyczyniając się do napływu nowych kapitałów i inicjatyw gospodarczych. Na swoich ziemiach wytyczyli też kilka istniejących do dziś ulic.

Po śmierci 11 sierpnia 1917 r. współwłaścicielki dóbr Stanisławy z Karońskich Krzętowskiej (żony Antoniego Krzetowskiego) właściciel zdecydował się na sprzedaż większości gruntów. 21 sierpnia 1917 r. , znaczną część ziemi (przypuszczalnie całość) nabyła zamożna familia Rosenbaumów z Noworadomska. Ci za sumę 230,000 rubli nabyli dobra Kletni znajdujące się zarówno po zachodniej jak i wschodniej stronie kolei. Powierzchnia ziemi podlegającej transakcji wyniosła 387 mórg i 300 prętów (tj. ponad 216 hektarów). Antoni Krzętowskiego zmarł 5 czerwca 1918 r. nie doczekawszy zakończenia pierwszej wojny i odzyskania niepodległości. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Kletni.

Tomasz Kuźnicki w swej znakomitej pracy „Z dziejów letnisk przy stacji Kamieńsk (Gomunice, Wielki Bór, Kocierzowy)” Radomsko 2017 rok, będącej świetnym kompendium wiedzy na temat historii wymienionych miejscowości, tak pisze o samym budynku dworu Krzętowskich na str. 137:

„Dwór Krzętowskich. Ostatni dwór szlachecki w Kletni zbudowano w II połowie XIX w. staraniem rodu Krzętowskich (około 1860 r. zostali nabywcami dóbr Kletnia). Korpus dworku składał się z dwóch członów, jednopiętrowego zachodniego skrzydła oraz z przylegającym od wschodu skrzydłem parterowym, który zawierał główne wejście. Obiekt był murowany z cegły i kamienia wapiennego. Posiadał częściowe tynki malowane na biało. Korpusy dachowe miały kształt dwuspadowy z poszyciem dachówkowym. Obecnie przy ul. Wschodniej zachowało się jedynie zachodnie skrzydło, będące jednak w całkowitej ruinie, podobnie jak przylegające kamienne mury dawnej obory. Obecnie brak pozostałości po dawnym parku i innych zabudowaniach dworskich w tym piętrowej oficyny stojącej niegdyś przy willi-dworku. Bryła dworku stała się zapewne inspiracją do budowy willi „Irena” w Gomunicach, należącej także do Krzętowskich. Gospodarzami dworu w Kletni byli Grzegorz Krzętowski i jego syn Antoni Krzętowski. Po śmierci Antoniego w 1918 r. spadkobiercami majątku zostali jego synowie Witold i Ryszard Krzętowscy oraz córka Jadwiga Wolska, gdyż matka dzieci Stanisława zmarła w 1917 r. Zabudowania dworskie z przylegającą ziemią w istocie znalazły się z czasem w rękach różnych właścicieli, by około 1936 r. wejść w posiadanie Wacława i Marii Sochanowskich .”

Tyle krótko o historii dworu i rodziny Krzętowskich. Przejdźmy do map. Mapa z fot. 2 to Karte des Westlichen Russlands z 1915 – niemiecka mapa wojskowa. Na fot. 3 mapa Wojskowego Instytutu Geograficznego z 1935 roku. Można na nich zobaczyć dwór wraz z przyległościami. Fot. 4 to współczesny widok satelitarny z GoogleMaps.

Fot. 2

Fot. 3

Fot. 4

Na fot. 5 zdjęcie wspomnianej w pracy T. Kuźnickiego willi „Irena” w Gomunicach , również należących do Krzętowskich. Była inspirowana wyglądem dworu, można więc sobie wyrobić na podstawie tej fotografii jak wyglądał dwór gdy był jeszcze w całości wraz z parterowym skrzydłem wschodnim. Foto pochodzi z publikacji T. Kuźnicki „Z dziejów letnisk przy stacji Kamieńsk (Gomunice, Wielki Bór, Kocierzowy)” Radomsko 2017 s. 75.

Fot. 5

Jak przedstawia się omawiany dwór współcześnie…

Zdjęcie z publikacji „Gomunice wczoraj i dziś” 2019 r. autorstwa Pawła Olejniczaka s. 85 pokazuje, jak obiekt wyglądał w 2010 roku.

Fot. 6. Autor: Tomasz Kuźnicki

A obecnie? Pozostałe fotografie są mojego autorstwa z kwietnia 2021 roku. Teren otaczający dwór jest bardzo zarośnięty drzewami i zakrzaczony z każdej strony fot. 7 i 8.

Fot. 7

Fot. 8

Po przedarciu się przez zarośla widać, w jak katastrofalnym stanie są pozostałości dawnego obiektu fot. 9, 10 i 11. Dach na większości budynku zawalił się do wnętrza. Ściany są popękane i poniszczone. Ostały się niektóre okna i kominy.

Fot. 9

Fot. 10

Fot. 11

Dwór był podpiwniczony, przynajmniej to jego zachodnie skrzydło fot. 12. Piwnice oczywiście obecnie są zasypane.

Fot. 12

Fotografia 13 to widok od strony nieistniejącego już skrzydła, widać drzwi, które niegdyś były drzwiami wewnętrznymi.

Fot. 13

Na zdjęciach nr 14, 15, i 16 pozostałości jakiegoś zabudowania dworskiego z białego kamienia. W oknie zachowała się krata.

Fot. 14

Fot. 15

Fot. 16

Otoczenie dworu jest powoli odkrzaczane od strony ulicy. W krótkiej rozmowie z obecną właścicielką tego terenu dowiedziałem się, że parterowe skrzydło zostało rozebrane w latach 70-tych XX w. Ona sama pamięta jeszcze obiekt z lat 60-tych, gdy będąc dzieckiem przyjeżdżała tutaj do rodziny. Starsza Pani wspomina, że kiedyś było tutaj bardzo pięknie, alejki, klomby, zabudowania. Poinformowała mnie, że ruiny dworu zostaną jeszcze w tym roku całkowicie rozebrane. Planowana jest w tym miejscu budowa nowego domu jej syna.

* Pisząc artykuł korzystałem m. in. z publikacji T. Kuźnicki „Z dziejów letnisk przy stacji Kamieńsk (Gomunice, Wielki Bór, Kocierzowy)” Radomsko 2017.

2200 razy oglądano od początku 1 razy oglądano dzisiaj