Kamienica przy al. Jana Pawła II pod nr 1

Kamienica ta prezentuje się obecnie całkiem przyzwoicie. Kilka lat temu została odnowiona i jest jednym z ładniejszych tego typu budynków w mieście. Bliżej skrzyżowania z ulicą Reymonta wyburzono stary parterowy budynek i postawiono tam współczesną kwadratową kilkupiętrową bryłę, która co prawda nie wygląda tak efektownie jak kamienica, ale znajdują się tam punkty usługowe i miejsce to jest wykorzystywane. Nie można tego powiedzieć o wielu innych obiektach w centrum Radomska. Poniżej znajduje się opatrzony mapami oraz zdjęciami artykuł dotyczący przeszłości kamienicy. Wszelkie nowe informacje na temat jej historii mile widziane 🙂

Na rosyjskim planie Noworadomska z lat 1875-76 w miejscu, w którym dziś znajduje się kamienica, wydzielona jest osobna działka, ale raczej nie jest to jeszcze budynek (co potwierdzi się na kolejnym, nowszym planie). Warto zwrócić uwagę, że na wysokości tego miejsca do Radomki od przeciwnej strony wpada strumień, dziś niewidoczny, bo ukryty gdzieś w kanalizacji. Pisałem o nim w tym miejscu.

Fragment rosyjskiego planu Noworadomska z lat 1875-76. W środkowej części grafiki znajduje się miejsce, gdzie dziś jest opisywana kamienica

Na planie z 1879 roku teren, gdzie dziś stoi kamienica był wówczas zadrzewiony. Po przeciwnej stronie Radomki swój dopływ miał strumień, o którym już wyżej wspomniałem.

Fragment planu Noworadomska z 1879 roku

Kamienicę wybudowano po 1918 roku. Dotarłem do dwóch fotografii, na podstawie których można to stwierdzić. Pierwsza fotografia jest autorstwa niejakiego Konstantego de Lazari. Od roku 1903, prawdopodobnie do 1914 był on  komisarzem do spraw włościańskich w Radomsku. Poniższe zdjęcie zostało wykonane z piętra kamienicy przy dzisiejszej ulicy Reymonta 15 w kierunku drogi do dworca. Widać tam biały budynek z oknami na poddaszu, który jeszcze do niedawna znajdował się przy ul. Reymonta i mieścił się tam m.in. kantor. Na prawo od tego budynku są drzewa i krzewy. W czasach pobytu de Lazariego w Radomsku (a może nawet później) budynku więc jeszcze nie było. Nie wiadomo, z którego roku jest fotografia, więc na tej podstawie stwierdzić zbyt wiele jeszcze nie można.

Autor fotografii: Konstynty de Lazari. Najprawdopodobniej między 1903 a 1914 rokiem

Kolejna fotografia jest bardziej konkretna, bo wiadomo kiedy ją wykonano. Przedstawia ona obrazek z 1918 roku, kiedy ulicą Kaliską przemaszerowali legioniści. Zdjęcie wykonane jest mniej więcej z tego samego miejsca, co poprzednie, ale już nie z okna na piętrze, tylko z chodnika. Znów widzimy tam budynek stojący frontem do ulicy Kaliskiej. I co najważniejsze – po prawej stronie nie ma jeszcze interesującej nas kamienicy. Właśnie na tej podstawie należy stwierdzić, że została ona wybudowana po roku 1918.

Legioniści maszerujący ulicą Kaliską. 1918 rok

Z dwudziestolecia międzywojennego pochodzą pierwsze fotografie, na których widać kamienicę. Ulica przy której znajdował się budynek nosiła nazwę 11-go Listopada. W kamienicy mieścił się wówczas urząd skarbowy. Otrzymałem też informację, że przez pewien czas był tam sklep z maszynami i narzędziami rolniczymi, ale nie znalazłem póki co potwierdzenia na to. Z tamtego okresu pochodzi poniższe zdjęcie. Widać na nim kawałek ściany tej kamienicy, jest też istniejący wcześniej budynek stojący frontem do ulicy Kaliskiej. I właśnie tam mieściła się od 1921 roku siedziba Stowarzyszenia Rolniczo-Handlowego. Być może to tam sprzedawano wspomniane maszyny i narzędzia rolnicze. Od lat 90. XX wieku do ok. 2017 roku znajdował się tam kantor.

Zdjęcie z dwudziestolecia międzywojennego. W prawej części zdjęcia widać fragment ściany kamienicy

Ulica Reymonta. Zdjęcie wykonane w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości

Fragment jednego z planów stworzonych przez inż. Kahla w 1933 roku. W budynku obok kamienicy znajdowało się wówczas Stowarzyszenie Rolniczo-Handlowe

Poniżej znajduje się fragment planu Radomska z 1936 roku. Zarys budynku jest dobrze oznaczony.

Fragment planu Radomska z 1936 roku

A poniżej znajduje się fragment planu miasta z 1937 roku. Tutaj już zaznaczono, że w kamienicy znajdował się wówczas urząd skarbowy (litery U. S. co w legendzie planu zostało objaśnione właśnie jako urząd skarbowy). Jest też ówczesna nazwa ulicy – 11-go Listopada.

Fragment planu Radomska z 1937 roku

W czasie drugiej wojny światowej ulica przy której znajdowała się kamienica nosiła nazwę Bachstrasse. Z września 1939 roku pochodzi poniższy fragment zdjęcia lotniczego. Dla orientacji na tym zdjęciu warto podać, że w prawej części znajduje się kościół Św. Lamberta, na lewo od niego widać Rynek. Kamienice w centrum, zwłaszcza w południowej oraz wschodniej części są zniszczone. Opisywany w artykule budynek znajduje się w lewej części zdjęcia. Boczny zarys kamienicy sugeruje jakoby budynek nie ucierpiał zbytnio w czasie bombardowań. Trudno jednak powiedzieć coś więcej na ten temat, gdyż ciemny kolor dachu sprawia, że niewiele tam widać. Wydaje mi się, że mniejszy budynek stojący frontem do ulicy Reymonta też nie ucierpiał.

Fragment zdjęcia lotniczego z września 1939 roku

Zdecydowanie więcej widać na kolejnym zdjęciu, które zostało również wykonane we wrześniu 1939 roku. Interesujący nas budynek widoczny jest od strony podwórka (dolna część zdjęcia). Na tej podstawie można stwierdzić, że w czasie bombardowań we wrześniu 1939 roku kamienica ta na szczęście nie ucierpiała. Ponadto na tej podstawie można stwierdzić, że zasadniczo bryła budynku wyglądała tak samo jak do dziś, nawet po generalnym remoncie wykonanym kilka lat temu.

Wrzesień 1939 r, fot. pochodzi z serwisu fotopolska.eu

Po drugiej wojnie światowej ulicę nazwano ulicą Komuny Paryskiej. Przez jakiś czas znajdował się tam urząd zatrudnienia, było to na pewno w drugiej połowie lat 60. i do połowy lat 70. Nie udało mi się na razie ustalić w jakich jeszcze latach znajdował się tam ten urząd, czy wcześniej oraz czy później. Od lipca 1957 roku w kamienicy tej miała siedzibę Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. Pierwotnie instytucja ta zajmowała trzy pomieszczenia, w 1959 roku udało się wygospodarować także czwarte, przeznaczone na czytelnię. W 1975 roku placówka przyjęła nazwę Miejska Biblioteka Publiczna. Obok głównego gmachu biblioteki, w stronę ulicy Kościuszki znajdowały się różne sklepy, podobnie zresztą jak dzisiaj. Za budynkiem, w podwórku mieściły się sklepy Wiejskiego Domu Towarowego. Czytelnicy poinformowali mnie też, że budynek ten był częściowo mieszkalny, tzn. przeznaczony na mieszkania. Ponadto w latach 80. i 90. na drugim piętrze znajdowała się siedziba gminnej spółdzielni (GS), gdzie prowadzono działalność polegającą na zaopatrywaniu rolników z miasta i gminy Radomsko w środki do produkcji rolnej oraz inne związane z działalnością rolniczą (węgiel, nawozy sztuczne, materiały budowlane, opał itp.).

Zdjęcie pochodzi z połowy lat 80. XX wieku. Niestety nie udało mi się ustalić autora tej fotografii

Zdjęcie pochodzi z albumu „Radomsko” z 1989 roku

Data zrobienia zdjęcia jest określona na 1985 rok. Widać tutaj wysoki gmach biblioteki, a przed nim budynek, który około roku 2017 został wyburzony. Fot. Jacek Kaszyński

Widok od strony skrzyżowania z ulicą Reymonta, 1989 r., fot. Jacek Kaszyński

Widok z okolicy skrzyżowania ulic Żeromskiego i Reymonta. W prawej części zdjęcia widać opisywaną kamienicę. 1991 r., fot. Jacek Kaszyński

Zdjęcie tak jak poprzednie, również wykonane w 1991 roku. Lepiej widać tutaj opisywaną kamienicę. Fot. Jacek Kaszyński

Zdjęcie z 1991 roku. Nie widać na nim co prawda opisywanej kamienicy, ale pokazuje ono okolicę. W połowie drogi między ulicą Reymonta a ulicą Kościuszki znajdował się mostek na Radomce, dziś nieistniejący. Fot. Jacek Kaszyński

Fragment planu pochodzi z albumu „Radomsko” z 1989 roku. Bibliotekę zaznaczono numerem 6

Biblioteka miała tam siedzibę do 1993 roku. Wtedy nastąpiło uroczyste oddanie nowej siedziby w zabytkowym obiekcie przy ul. Narutowicza 4, gdzie zresztą mieści się ona do dziś. Po 1993 roku pewne zbiory biblioteczne znajdowały się jeszcze przy ul. Komuny Paryskiej i czytelnicy mogli z nich tam korzystać. Ja biblioteki przy ul. Komuny Paryskiej nie pamiętam, jestem już na to odrobinę (dosłownie odrobinę!) za młody. W połowie lat 90. na krótko był tam sklep z meblami. W następnych latach budynek przejął prywatny inwestor, który stworzył tam restaurację o wdzięcznej nazwie Arkadia. Na parterze znajdowała się część gastronomiczna, otwarta w każdy dzień tygodnia. Na pierwszym i drugim piętrze mieściły się sale bankietowe, przeznaczone na różnego rodzaju uroczystości. Odbywały się tam nie tylko imprezy prywatne, ale też otwarte dla wszystkich. Miałem okazję na kilku takich uroczystościach tam być. Z menu restauracyjnego pamiętam dość obfite porcje placków po węgiersku 🙂

2011 rok. W lewej części zdjęcia fragment opisywanej kamienicy (niespotykana perspektywa z tyłu budynku), na dole dach budynku przy ul. Reymonta, w dalszej perspektywie inne kamienice przy ul. Reymonta, a na linii horyzontu najwyższym budynkiem jest wieżowiec przy ul. Tysiąclecia. Autor zdjęcia: Tomasz Kuźnicki

2013 r., fot. Jacek Kaszyński

Na parterze jeszcze restauracja Arkadia. 2013 r. fot. Jacek Kaszyński

Od 2017 roku na parterze mieści się restauracja Las, na pierwszym i drugim piętrze są sale bankietowe, a na ostatnim – pokoje gościnne. W budynku zainstalowano windę. Poniżej znajduje się historyczne już zdjęcie. Na miejscu oklejonego reklamami budynku stojącego frontem do ulicy Reymonta (na zdjęciu po lewej) znajduje się teraz nowa, wyższa bryła, w której otwierane są sklepy. Budowę oraz remonty tego budynku zakończono w 2020 roku.

Maj 2017 roku, z jeszcze widocznym mniejszym budynkiem od frontu ulicy Reymonta. Fot. Paweł Dudek