O przedborskiej synagodze w Muzeum POLIN

Na parterze muzeum POLIN znajduje się fragment stałej wystawy poświęconej drewnianym synagogom, wśród których jest też informacja o synagodze z Przedborza.

Marzec 2025 r., fot. Paweł Dudek

Marzec 2025 r., fot. Paweł Dudek

Miejsce to znajduje się pomiędzy kasami biletowymi a restauracją. Trudno zresztą nie zauważyć ogromnej drewnianej konstrukcji znajdującej się za przeszkleniem. To odtworzona więźba dachowa synagogi w Gwoźdźcu (obecnie teren Ukrainy). Ta budowla sakralna powstała w XVII wieku a ostatecznie zniszczyli ją Niemcy w czasie drugiej wojny światowej. O ile więźba robi wrażenie ze względu na swoje rozmiary, które możemy podziwiać z perspektywy dachu, to zdecydowanie większy efekt zrobiła na mnie część odtworzonej synagogi znajdującej się piętro niżej. Mam na myśli barwne sklepienie wraz z bimą (podwyższone miejsce w synagodze, z którego odczytywana jest Tora). Mogę nawet powiedzieć, że to jedno z najczęściej podziwianych i fotografowanych miejsc w całym muzeum POLIN.

Marzec 2025 r., fot. DS

Marzec 2025 r., fot. Paweł Dudek

Wracając jednak do sedna, wspomniałem, że na wystawie poświęconej drewnianym synagogom jest też informacja o synagodze z Przedborza. Została ona zbudowana w XVII wieku na kamiennym fundamencie, a budulcem było drewno modrzewiowe. Ośmioboczna bima miała aż trzy kondygnacje. Aron ha-kodesz (specjalna szafa do przechowywania Tory) wykonany był w stylu barokowym. Synagoga przedborska została spalona przez Niemców w początkach września 1939 roku. Na wystawie synagoga jest opisana w kilku zdaniach, dołączono także zdjęcie z wnętrza, z widokiem na bimę oraz aron ha-kodesz. Liczne zdobienia oraz detale potwierdzają słowa z opisu na wystawie mówiące, że obiekt ten był w dwudziestoleciu międzywojennym celem wypraw turystycznych.  Nie ma się więc co dziwić, że spośród setek synagog drewnianych dawnej Rzeczypospolitej, na wystawie zaprezentowano kilkanaście z nich, a wśród tych wybranych jest synagoga z Przedborza. Zresztą kiedyś był nawet pomysł, aby przedborską bożnicę odtworzyć w dalekiej Kalifornii w Stanach Zjednoczonych. Pomysł jednak upadł ze względu na finanse.

Na wystawie jest też mapka Polski międzywojennej z zaznaczonymi miejscowościami, w których znajdowały się drewniane synagogi. Oprócz Przedborza najbliżej nas były jeszcze takie obiekty w Szczercowie, Opocznie i Końskich. Nie był to już jednak powiat radomszczański. Zdjęcia zostały wykonane przeze mnie podczas Zjazdu Ambasadorek i Ambasadorów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN (21-23 marca 2025 r.). Relację ze zjazdu zamieściłem tutaj.