Pomnik dwudziestu powieszonych w Rudnikach

Uwaga: artykuł zawiera nieaktualne informacje. Nowy wpis dotyczący tego miejsca znajduje się tutaj, jednakże dla oglądu sytuacji warto zapoznać się także z poniższym tekstem.

W Rudnikach (woj. śląskie) przy ulicy Wodnica znajduje się pomnik. Mijałem ten obiekt wielokrotnie jadąc pociągiem. Z okna widać go doskonale, zwłaszcza, że pociąg w tym momencie zwalnia, aby zatrzymać się na niedalekim przystanku kolejowym. Nie przypuszczałbym, że ten pomnik ma cokolwiek wspólnego z ziemią radomszczańską, gdybym nie przeczytał książki Tomasza Michała Kolmasiaka pt. „W poszumie sosnowych lasów”. O książce kilka słów napisałem tutaj.

Przystanek kolejowy w Rudnikach. Wrzesień 2017 r., fot. Paweł Dudek

Pomnik widziany od tyłu. W tle znajdują się tory kolejowe. Wrzesień 2017 r., fot. Paweł Dudek

Jeden z rodziałów tej książki autor poświęcił przypomnieniu zbrodni w Rudnikach. Miała ona miejsce 11 września 1942 roku. Wówczas to na placu obok przystanku kolejowego pojawiła się ciężarówka. Niemcy wyprowadzili z niej 20 osób. Wśród nich znajdowało trzech mieszkańców powiatu radomszczańskiego: Antoni Kłyś (ur. 26 kwietnia 1892 r., rolnik z Kraszewic w gminie Masłowice), Edward Koniarski (ur. 14 listopada 1916 r., mieszkaniec Krosna w gminie Przerąb) oraz Jan Górka (ur. 24 lipca 1920 r., szofer z Krzemieniewic w gminie Przerąb).

Na oczach spędzonych tam okolicznych mieszkańców, skazani zostali powieszeni na szubienicy. Co ciekawe, ich katami okazali się mieszkańcy Wielgomłyn – Tadeusz G. oraz Piotr K. Zostali oni zmuszeni do tego pod groźbą śmierci. Gdyby nie wykonali polecenia hitlerowców, zapewne sami by zginęli.

Dlaczego w Rudnikach zamordowano 20 osób? Prawdopodobnie było to odwetem za partyzancki napad na niemieckiego dyrektora Zjednoczonych Zakładów Wapienniczych „Wapnorud” w Rudnikach, Hugo Schulze. Był on inżynierem. Miał zwyczaj chadzać po terenie zarządzanego przez siebie zakładu w hitlerowskim mundurze ze swastyką na rękawie. W nocy z 20 na 21 sierpnia 1942 roku partyzanci zrabowali dyrektorowi 6000 zł. Zemsta hitlerowców była nieadekwatna do czynów partyzanckich…

Ciała zamordowanych miały ku przestrodze wisieć na szubienicach przez kilka dni. Odstąpiono od tego pomysłu ze względu na bliskość torów, którymi przejeżdżały liczne pociągi pasażerskie. Zwłoki zakopano więc w pobliskim lesie, a 22 kwietnia 1945 roku ekshumowano i pochowano w zbiorowej mogile na cmentarzu w Rędzinach.

Polscy partyzanci nie darowali tego czynu Hugo Schulze. O tym jaka spotkała go kara można przeczytać we wspomnianej książce Tomasza Michała Kolmasiaka. Znaleźć tam można także m.in. relację ojca jednej z ofiar. Był on tam obecny, gdy wieszano jego syna…

Pomnik w Rudnikach przed modernizacją w 2017 roku. Fot. Urząd Gminy Rędziny

W 1962 roku mieszkańcy Rudnik w miejscu zbrodni postawili pamiątkowy pomnik. W 2017 roku został on gruntownie przebudowany. Gmina Rędziny nabyła teren, na którym stoi pomnik i mogła dzięki temu zainwestować pieniądze w modernizację tego miejsca. Co ciekawe, gmina otrzymała ten teren za darmo. Zajmuje on powierzchnię 124 m². Za kwotę 67,6 tys. zł wybrana w przetargu firma „Szyd – Bud” z Rudnik zrealizowała zadanie, które obejmowało m.in.: roboty rozbiórkowe, roboty żelbetowe, montaż granitu, utwardzenie placu kostką brukową oraz ogrodzenie terenu. Co roku pod pomnikiem odbywają się uroczystości mające na celu upamiętnić bestialsko zamordowane ofiary hitlerowców. W 2017 roku wydarzenie to odbyło się już wokół nowej konstrukcji pomnika.

Wrzesień 2017 r., fot. Paweł Dudek

Wrzesień 2017 r., fot. Paweł Dudek

Pomnik w kolorze czarnym ma kształt wysokiej czworobocznej kolumny z płaskim zwieńczeniem. W jego górnej części znajduje się wizerunek krzyża, a nieco niżej, z trzech stron – godło państwowe, po bokach udekorowane dodatkowo wizerunkami dwóch flag. A oto treść napisów z pomnika:

PAMIĘCI 20 OFIAR

terroru hitlerowskiego
powieszonych
11 września 1942 r.

Józef Adamus
Jan Górka
Jan Kaptur
Antoni Kłyś
Edward Koniarski
Antoni Makwiński
Lucjan Ociepa
Stefan Popiak
Wojciech Siwek
Józef Szyfer
Franciszek Wawrzak
Ludwik Wawszczak
Stanisław Wiewiórkowski
Edward Wilk
oraz
6 o nazwiskach nieznanych

CZEŚĆ ICH PAMIĘCI

SPOŁECZEŃSTWO RUDNIK
w 75 rocznicę wydarzeń

Wrzesień 2017 r., fot. Paweł Dudek

Na pomniku z 1962 roku znajdowało się zaledwie dziewięć nazwisk ofiar. Widocznie potem ustalono kim było pięć kolejnych osób. Wygląda na to, że sześć pozostałych osób pozostanie bezimiennych. Od tragedii minęło już 75 lat…