Tadeusz Kupczyński (1885-1967)

Urodził się 28 października 1885 roku w Radziechowicach. Był doktorem historii Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie i pedagogiem. Na chrzcie w kościele Św. Lamberta  w Radomsku otrzymał imiona Piotr Tadeusz, jednakże w czasie swojego dorosłego życia używał raczej imienia Tadeusz. Być może wziął przykład z Władysława Stanisława Reymonta, który również zamieniał w dorosłym życiu kolejność swoich imion?

Tadeusz Kupczyński. Autor zdjęcia: Stanisław Broniewski. Licencja zdjęcia: domena publiczna

Jego ojcem był Tomasz (wójt gminy Radziechowice), a matką Michalina z domu Szrempel. W młodości uczęszczał do szkół włącznie z gimnazjum, które kończył w Piotrkowie Trybunalskim. Już będąc w na końcowych klasach tamtejszego gimnazjum należał do tajnego Związku Młodzieży Polskiej i był jednym z organizatorów strajku szkolnego w 1905 roku. Od 1907 roku studiował historię na Wydziale Filozofii oraz prawo Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagielońskiego w Krakowie. W 1912 lub 1913 roku  na tejże uczelni zakończył przewód doktorski otrzymując tytuł naukowy doktora historii. Jego praca doktorska nosiła tytuł „Kraków w powstaniu kościuszkowskiem”.

Strona tytułowa wydanej drukiem pracy doktorskiej Tadeusza Kupczyńskiego

W 1916 roku ukończył drugi fakultet – pedagogikę. Jako pedagog od tego samego roku rozpoczął pracę z młodzieżą oraz kształcił także kadry pedagogiczne, uczył w trzech szkołach w Warszawie: w gimnazjum Chrupczałowskiego, na kursach pedagogicznych dla kobiet, w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim im. Elizy Orzeszkowej. Od 1921 roku był dyrektorem Państwowego Instytutu Nauczycielskiego, a od 1926 roku – Wyższego Kursu Nauczycielskiego. Jego uczniem w tym czasie był m.in. Czesław Wycech, późniejszy marszałek sejmu, minister oświaty. Tadeusz Kupczyński w latach 1926-1931 był kuratorem Okręgu Szkolnego Krakowskiego, a w latach 1931-1933 awansował na dyrektora wydziału w Ministerstwie Oświaty. Potem powierzono mu funkcję naczelnika Wydziału Oświecenia Publicznego województwa śląskiego, a  od 7 lipca 1937 do września 1939 roku był kuratorem Okręgu Szkolnego lwowskiego. Jako ciekawostkę warto dodać, że Kupczyński propagował narciarstwo w szkolnictwie śląskim, był prezesem Śląskiego Związku Narciarskiego w Katowicach (1935–1938)

W czasie pracy pedagogicznej na tych stanowiskach, pracował także naukowo i jako encyklopedysta jest jednym z edytorów dwutomowej „Podręcznej Encyklopedii Pedagogicznej” wydanej w latach 1923-1925 we Lwowie.

Niezależnie od wykonywanych obowiązków służbowych i równolegle z nimi, prowadził bogatą działalność niepodległościową. Już jako gimnazjalista działał w tajnym PET, był współtwórcą Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” (w 1913 roku był przewodniczącym tej organizacji). Później jako student działał w Zet oraz w „Zjednoczeniu”. Był zaangażowany w Centralnym Komitecie Narodowym w Warszawie (lata 1916-1917), w Polskich Drużynach Strzeleckich, Legionach Polskich (1914-1916). W 1920 roku jako ochotnik brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Działał w harcerstwie.

Wojewoda krakowski Mikołaj Kwaśniewski (1) w towarzystwie kuratora Tadeusz Kupczyńskiego (2) i komendanta chorągwi krakowskiej ZHP, kierownik kursu dr Władysław Szczygieł (3) wśród harcerzy. Lata międzywojenne. Zdjęcie pochodzi z Narodowego archiwum Cyfrowego. Sygnatura: 1-P-592-1

Po wybuchu drugiej wojny światowej dr Tadeusz Kupczyński ps. „Tadeusz Wójcicki” włączył się do  zaawansowanej pracy konspiracyjnej i prowadził tajne nauczanie w ramach Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1940 roku został kierownikiem Komisji Oświecenia Publicznego działającej z inicjatywy Związku Walki Zbrojnej. W 1944 roku objął kierownictwo Komisji Oświaty i Kultury na miasto Warszawę jako Delegat Rządu na Uchodźstwie.

Z powodu śmierci ks. Jana Mauersberga, od 12 sierpnia 1942 roku dr Tadeusz Kupczyński pełnił obowiązki Przewodniczącego Związku Harcerstwa Polskiego (do 17 stycznia 1945 roku). Kandydaturę dr. Kupczyńskiego wysunęła Organizacja Harcerek. W czasie tej działalności w ZHP wywarł istotny wpływ na wiele decyzji kształtujących działalność Szarych Szeregów, a w szczególności ich współpracy z Komendą Główną AK i Naczelnym Komitetem Harcerskim w Londynie. W czasie Powstania Warszawskiego pełnił swoją bardzo ważną funkcję w Warszawie.

Po wojnie taki faktyczny życiorys z przyczyn wiadomych nie mógł dr. Tadeusza Kupczyńskiego dalej utrzymać na piedestale dotychczas piastowanych funkcji i stanowisk. Wrócił zatem do ulubionej pracy pedagogicznej. Od 1945 roku w Łodzi w „Społem” pracował jako kierownik wydziału lustracyjnego oraz jednocześnie wykładał na Wyższej Szkole Pedagogicznej. W 1947 roku jako archiwista objął stanowisko kustosza Archiwum Gdańskiego. W 1948 roku został przewodniczącym Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, a w 1950 roku został dyrektorem Archiwum Państwowego w Szczecinie. Od 1951 roku, będąc na emeryturze powrócił do Trójmiasta, aby w Gdyni prowadzić bibliotekę w Polskich Liniach Oceanicznych. W latach 1958-1962 był przewodniczącym Wydziału Nauk Społecznych i Humanistycznych Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Zmarł w Gdyni, 5 sierpnia 1967 roku. Jego żoną była Wanda z domu Pętkowska, wziął z nią ślub w 1918 roku. Mieli jedną córkę – Marię (1919-2014) po mężu Łebkowską. Zarówno ojciec Tadeusz jak i córka Maria spoczywają razem we wspólnym grobie na cmentarzu witomińskim w Gdyni.

Został odznaczony Krzyżem Niepodległości oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

1150 razy oglądano od początku 1 razy oglądano dzisiaj