Trzy cmentarze w lesie zwanym Kurzelówką

Na południe od wsi Silnica, w lesie zwanym Kurzelówką znajdują się niemal w jednym miejscu aż trzy cmentarze: cmentarz epidemiczny, cmentarz powstańców styczniowych oraz cmentarz żołnierzy z pierwszej wojny światowej. Położenie tego miejsca sprawia, że raczej przypadkiem się tam nie trafi, aczkolwiek jest ono całkiem zadbane, pamięć nadal trwa.

Fragment mapy Wojskowego Instytutu Geograficznego, Pas 45, Słup 29, 1937 r., skala 1:25000

Fragment okolicy na mapie Powiatu Radomsko Zarządu Sztabu Generalnego, 1962 r., skala 1:25000

Opisuję te trzy miejsca pochówku z kolejności chronologicznej ich powstania. Najstarsze jest miejsce pochówku powstańców styczniowych. Znajduje się tam współczesna tablica lastriko z następującą informacją:

CMENTARZ WOJENNY
POLEGŁYCH
POWSTAŃCÓW
21.01.1864r.

MIESZKAŃCY SILNICY

Czerwiec 2020 r., fot. Paweł Dudek

Po obydwu stronach tablicy znajdują się groby ziemne z brzozowymi krzyżami, na grobach jest spora liczba wypalonych zniczy. Tuż za tą tablicą znajduje się jeszcze 27 krzyży, postawionych w trzech rzędach. Gdyby się bliżej przyjrzeć, to przed każdym krzyżem dostrzec można usypany ziemny kopczyk. Upamiętnia to zapewne dokładną liczbę pochowanych tam ofiar.

Nieco dalej jest cmentarz epidemiczny, czasem zwany cholerycznym. Ofiary epidemii upamiętnia tablica z następującą informacją:

TYLE WIEMY
ILE PAMIĘTAMY
BEZIMIENNYM
OFIAROM EPIDEMII
CHOLERY Z ROKU 1894

MIESZKAŃCY SILNICY

Czerwiec 2020 r., fot. Paweł Dudek

Tablica ta wykonana jest z tego samego materiału, w takim samym stylu oraz takim samym liternictwem, co tablica upamiętniająca powstańców. Zapewne obydwie zostały tam umieszczone w tym samym czasie. Na cmentarzu epidemicznym znalazłem jeden grób, wykonany współcześnie, ale upamiętniający ofiarę z XIX wieku. Spoczywa tam niejaki Andrzej Sztaba (ur. 17.11.1864, zm. 12.07.1894). Brak jakichkolwiek innych kopczyków czy krzyży. Nie ma się czemu dziwić – cmentarze epidemiczne zwykle popadały w niepamięć, były „zapominane”. Wyjątkowe jest to, że okoliczni mieszkańcy (być może bliscy ś.p. Andrzeja Sztaby) dbają o to miejsce.

Czerwiec 2020 r., fot. Paweł Dudek

O cmentarzu wojennym z pierwszej wojny światowej piszę w ostatniej kolejności, ponieważ jest on, jakkolwiek to brzmi, najnowszy. W internecie znalazłem informację, że brzozowe krzyże, które ja uważam za pamiątkę po powstańcach styczniowych, są krzyżami upamiętniającymi żołnierzy z pierwszej wojny światowej. Czy aby na pewno? W każdym razie na drzewie, tuż przy piaszczystej drodze znajduje się tabliczka z informacją: „CMENTARZ WOJENNY Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ ZAŁOŻONY W 1915r. OBIEKT POD OPIEKĄ URZĘDU GMINY ŻYTNO”. I to właśnie ta tabliczka rzuci się w oczy jako pierwsza gdy będziemy szukać tego miejsca na uroczysku zwanym przez miejscowych Kurzelówką.

Czerwiec 2020 r., fot. Paweł Dudek