Epitafium dla Zajączka przy ulicy Św. Rozalii

Ten, kto przechadzał się ulicą Św. Rozalii mógł natrafić na dość ciekawy i stary element architektoniczny, wmurowany w całkiem nową elewację współczesnego budynku. Wytrawne oko dostrzegło nawet datę – 1823 i zdziwienie mogło być jeszcze większe. Skąd przy ulicy Rozalii 13 epitafium z pierwszej połowy XIX wieku?

Grudzień 2018 r., fot. Paweł Dudek

Należałoby się przenieść do miejscowości Jasień. To właśnie tam w pierwszych latach XIX wieku powstała huta szkła. Nosiła ona wówczas nazwę taką samą jak miejscowość, w której się znajdowała. Wówczas wyrabiano tylko najprostsze przedmioty szklane. Z czasem z pomocą niejakiego księcia Józefa Zajączka (będącego wówczas namiestnikiem w Królestwie Polskim) zbudowano obok także szlifiernię. Dokładniej wybudował ją Wojciech Lange, ówczesny właściciel niedaleko położonych Kobiel Małych. Lange to postać stosunkowo dobrze znana w Przedborzu, gdzie posiadał swoją słynną fabrykę sukna.

Powiązanie Langego ze wspomnianym Zajączkiem polegało na tym, że ten pierwszy przedsiębiorca otrzymał na rozbudowę swoich licznych zakładów pożyczki od rządu zatwierdzone właśnie przez Józefa Zajączka. Lange w symboliczny sposób odwdzięczył się swemu mocodawcy nadając szlifierni w Jasieniu nazwę „Zajączek” i nawet umieszczając na budynku tablicę pamiątkową.

Grudzień 2018 r., fot. Paweł Dudek

Jeszcze w XIX wieku huta oraz szlifiernia została powierzona Niepokojczyckiemu, a potem Fiszmanowi. W 1889 roku zakład uległ pożarowi, ale nie przeszkodziło to w znaczący sposób w rozwoju. Dopiero wybuch I wojny światowej przyniósł kryzys. Zarządzający hutą i szlifiernią Fiszman przez pewien czas wypłacał pracownikom, zamiast pieniędzy, własne wyroby oraz jedzenie. Taka sytuacja nie mogła trwać długo.

W 1920 roku zakład przeniesiono do Radomska, na ulicę Św. Rozalii. Zakład produkcyjny, który w okresie PRL-u zatrudniał setki osób jest kontynuacją tradycji huty i szlifierni z Jasienia. Tablica epitafialna to pamiątka po tych dawnych czasach. Można ją zobaczyć tylko w środku dnia, potem brama jest zamykana…