Muzeum Getta Warszawskiego zorganizowało w dniach 9-10 października 2021 roku seminarium wyjazdowe dla nauczycieli i edukatorów. Celem wyjazdu było odwiedzenie Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem oraz miasta Łódź w kontekście historii istniejącego tam w czasie […]
Herszel Grynszpan i dokonane przez niego zabójstwo stało się dla władz Trzeciej Rzeszy powodem wywołania tzw. „nocy kryształowej”, tragicznego wydarzenia, o którym wspomina się w podręcznikach historii. Cóż ten żydowski zamachowiec miał wspólnego z naszym miastem? Okazuje się, że z […]
W Krakowie, w dzielnicy Kazimierz przy ul. Ciemnej 10 znajduje się budynek, w którym przed drugą wojną światową znajdowała się synagoga chasydów z Radomska. Lipiec 2021 r., fot. Paweł Dudek Nie cały prezentowany na zdjęciach budynek był synagogą. Mieściła się […]
Żydzi pojawili się w Przedborzu już w średniowieczu. Miasto to położone było przy ważnym szlaku handlowym i zapewne możliwości z tym związane tutaj ich sprowadziły. Wejście na teren cmentarza. Maj 2021 r., fot. Paweł Dudek Cmentarz żydowski znajduje się na […]
O autorce książki, Louise Steinman wiedziałem do tej pory niewiele. Tyle, że ta amerykańska Żydówka odwiedzała nasze Radomsko kilkanaście lat temu, przyjaźniła się z Maciejem Ziembińskim, redaktorem lokalnej gazety „Komu i Czemu?”. Raz nawet Steinman otrzymała tytuł „Człeczysko” przyznawany dla […]
Już 19 maja 2021 roku będzie można nabyć książkę związaną z historią naszego miasta. Mało jest publikacji tego typu, więc tym bardziej warto. Ja czekam z niecierpliwością, bo zapowiada się, że będzie to całkiem zewnętrzne spojrzenie na interesującą mnie tematykę. […]
Przy dzisiejszej ulicy Wyszyńskiego 11 znajdował się dom rodziny Grynszpanów. Była to żydowska rodzina, której potomek, Herszel Grynszpan zapisał się w historii świata… Obecnie w chodniku przy tej ulicy znajduje się tabliczka The Kesselman Museum (nr 9). Kwiecień 2021 r., […]
W Radomsku, przy ul. Mickiewicza 5 znajduje się budynek z bogatą żydowską historią. Na fasadzie jest data jego powstania – 1933 rok. Kwiecień 2021 r., fot. Paweł Dudek W latach 1932-1939 mieściła się tam siedziba gminy żydowskiej. W latach 1934-1939 […]
W czasie drugiej wojny światowej na placu pomiędzy dzisiejszą ulicą Mickiewicza a ulicą Bugaj znajdował się tzw. Umschalgplatz (z niem. plac przeładunkowy). To tutaj Niemcy zbierali Żydów, których później wysyłali na roboty przymusowe albo do obozu zagłady w Treblince w […]
Na wstępie chciałbym odnieść się do tytułu tego artykułu. Właściwie powinien on brzmieć „Tam jest cmentarz żydowski w Kamieńsku”. Wynika to z halachicznej zasady (wykładnia Prawa Mojżeszowego – Tory), która mówi, że cmentarz żydowski zawsze jest, nawet jeśli nie ma […]
Przy ul. Joselewicza, tuż przed wejściem na skwer Fajta oraz Kakusińskiego znajdują się dwie tablice informacyjne poświęcone historii radomszczańskiego getta żydowskiego, które funkcjonowało w czasie drugiej wojny światowej. Na tablicach znajduje się krótka historia getta, zdjęcia, a także plan. Luty […]
Na rogu ulic Przedborskiej i Fabianiego znajduje się okazały trzykondygnacyjny budynek mieszkalny z 1910 roku. Przed drugą wojną światową Żyd Berek Ofman prowadził tam olejarnię. Znajdowało się tam także wiele innych firm usługowych. Warto zwrócić uwagę na jeden z dwóch […]
Przy ul. Przedborskiej 9 znajduje się dom, w którym kiedyś mieszkali Rabinowiczowie – dynastia radomszczańskich cadyków. W chodniku przed budynkiem znajduje się tabliczka nr 13, oznaczająca obiekt The Kesselman Museum. Luty 2021 r., fot. Paweł Dudek Wytarta tabliczka The Kesselman […]
Na aukcji Allegro znalazłem ciekawą ofertę sprzedaży pocztówki. Niestety ze względu na cenę nie zdecydowałem się na zakup, chociaż zdaję sobie sprawę, że takiej okazji może już nie być. Jest ona jednak na tyle unikalna, że zamieszczam tutaj zdjęcia oraz […]
O żydowskich mieszkańcach Żytna wiem niewiele. Zebrałem tutaj to, co udało mi się ustalić, to do czego dotarłem. Pan Wiesław Witkowski, dawny mieszkaniec Żytna jest autorem odręcznie stworzonej mapki przedstawiającej jego rodzinną miejscowość. Powyżej znajduje się fragment tej mapki, niestety […]
Grupa moich uczniów, których uczę przedmiotu historia i społeczeństwo w Zespole Szkół Ponadpodstawowych nr 1 uczestniczyła w dniu 23 lutego 2021 roku w sesji edukacyjnej online pt. „Niemi” świadkowie. O przedmiotach w obozach koncentracyjnych i zagłady. Sesja edukacyjna została zorganizowana przez Międzynarodowe […]
W dniu 5 lutego 2021 roku uczestniczyłem razem z moimi uczniami w sesji edukacyjnej dotyczącej wyzwolenia Konzentrationalager Auschwitz. Sesja online odbyła się w związku z 76. rocznicą wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz. W ramach sesji odbył się wykład pt. „Ewakuacja i […]
Czytelnik pan Michał Flasza przesłał mi skan oryginalnej pamiątki. Jest to pochodzący z 1928 roku list Rabina I.M. Rabinowicza z Pławna. Niestety ze względu na to, że dokument napisany jest w języku hebrajskim (tak w noszę po kroju pisma), nie […]
W 2013 roku podczas mojego pobytu w Przedborzu, na placu przed budynkiem liceum rzuciły mi się w oczy… macewy, czyli żydowskie nagrobki. Macewy zostały odkryte w 2011 roku, kiedy rozpoczął się remont na placu szkolnym. Utwardzenie placu zamieniano wówczas na […]
Muzeum to znajduje się przy ul. Kieleckiej 9 w Przedborzu, w budynku dawnej karczmy. Została ona wybudowana w XVII lub XVIII wieku. Jest to niewielki budynek parterowy. Muzeum początkowo działało jako Izba Ludowa przy przedborskiej Szkole Rolniczej. Najpierw swoją siedzibę miało […]
Aktualizacja z 9 lutego 2021 roku. Poniższy artykuł zawiera nieprawdziwe informacje. Okazuje się bowiem, że Kid Tiger wcale nie był prawą ręką Ala Capone. Jest to zmyślona przez Sycowskiego historia mająca dodać mu splendoru. Sycowski miał w Stanach konflikt z […]
W przewodniku po The Kesselman Museum, pod numerem 47 znalazłem informację, że jedna z prywatnych posesji przy ul. Piłsudskiego ma żelazne ogrodzenie, które kiedyś otaczało Radomszczańską Wielką Synagogę. Z ogrodzenia znikły żydowskie symbole, ale jak podkreśla autorka opracowania, „(…) przynajmniej […]
W Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego znajdują się m.in. relacje Żydów, którym udało się ocalić w trakcie drugiej wojny światowej. Natrafiłem na jedną z takich relacji, gdzie opisywane wydarzenia miały miejsce na terenie naszego powiatu. Niejaki Eliasz Markowicz w relacji spisanej […]
Natan (Nusen) Szpigel był polskim malarzem i rysownikiem żydowskiego pochodzenia. Drugowojenne koleje losu złączyły go z Radomskiem. Trudno mi było ustalić datę czy nawet rok urodzenia Szpigla. Znalezione materiały mówią o czterech datach rocznych – 1886, 1887, 1890 oraz 1892. […]
W lokalnej prasie znalazłem informację, że w 2017 roku w Radomsku odbyły się uroczystości związane z setną rocznicą podpisania tzw. deklaracji Balfoura. Organizatorką tego wydarzenia była Rachel Kesselman – prezes The Kesselman Museum. Wśród gości była m.in. ambasador Izraela w […]
Prezentowane poniżej zdjęcie przedstawia pochówek na cmentarzu. Pochowano wówczas 17 osób, które zostały zamordowane przez Niemców we wsi Łęg (gmina Kruszyna, woj. śląskie), złożone do wykopanych pod lasem dołów, a następnie ekshumowane w celu należytego pochówku. Reprodukcję zdjęcia otrzymałem od […]
Do niedawna sądziłem, że w budynku tym (albo na jego miejscu) znajdowała się w XIX wieku synagoga. Tak bowiem wynikało z przewodnika po The Kesselman Museum – miejsce to oznaczone było tabliczką z numerem 14. Czytelnicy wskazują jednak, że najprawdopodobniej […]
Przed siedzibą Mechanika, czyli Zespołu Szkół Ponadpodstawowych nr 1 (ul. Brzeźnicka 20) zasadzono cebulki krokusów. Listopad 2020 r., fot. Paweł Dudek Listopad 2020 r., fot. Paweł Dudek Jest to ważna i wartościowa inicjatywa, która została rozpoczęta przez Fundację Holocaust and […]
Przy ul. Joselewicza znajduje się pomnik upamiętniający likwidację getta żydowskiego. Listopad 2020 r., fot. Paweł Dudek Listopad 2020 r., fot. Paweł Dudek Został on tam postawiony w roku 2007 z inicjatywy Radomszczańskiego Stowarzyszenia Przyjaciół Izraela. Napis na pomniku brzmi następująco: […]
Kamienica ta powstała w 1911 roku, o czym informuje napis na jej froncie. Najbardziej charakterystycznym elementem budynku jest dwupiętrowy wykusz z oknami z trzech stron. To rzadkość w naszym Radomsku. Październik 2020 r., fot. Paweł Dudek Podobno jeszcze w latach […]
Dziś ten budynek ma dwa numery, znajduje się przy ulicy Reymonta nr 8 i nr 10, przed wojną była to ulica Kaliska 8. W latach 1915-1939 mieściła się tam bożnica (sztybl) bractwa pogrzebowego „Chewra Kadisza” oraz siedziba tejże instytucji. „Chewra […]
Salomon Henoch Rabinowicz (właśc. Szlomo Chanoch ha-Kohen Rabinowicz) urodził się 15 maja 1882 roku Radomsku, w żydowskiej ortodoksyjnej rodzinie chasydzkiej, jako starszy z dwóch synów. Był ostatnim rabinem dynastii Radomsk. Jego ojciec to Ezechiel Rabinowicz, dziadek – Abraham Isachar Dow Rabinowicz, […]
Przy ul. Krasickiego 4, na chodniku znajduje się jedna z tabliczek The Kesselman Museum. Nosi ona numer 28, jest już mocno popękana i wytarta. Jeszcze jednak da się na niej odczytać, że mieściła się tam fabryka mebli Jakuba i Józefa […]
Urodził się w 1896 roku w Przedborzu. Od sierpnia 1915 roku był członkiem Legionów Polskich. Zmarł w maju 1925 roku. Był pochodzenia żydowskiego. Informacje te zaczerpnąłem z: M. Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach […]
Podczas drugiej wojny światowej na terenie Przedborza zorganizowany był obóz pracy tymczasowej, z jęz. niem. Zwangsarbeitslager für Juden Przedbórz. Obóz ten, przeznaczony dla ludności żydowskiej, istniał dość krótko. Od wiosny do października 1944 roku pracowali tam mężczyźni, a od lipca do […]
Przy ul. Żeromskiego znajduje się ciekawa kamienica. Według przewodnika po The Kesselman Museum znajdował się tam kiedyś cheder i sztybl. Wrzesień 2020 r., fot. Paweł Dudek Wrzesień 2020 r., fot. Paweł Dudek Cheder znajdował się w drewnianym pomieszczeniu w ogrodzie. […]
Niedaleko częstochowskiej Galerii Jurajskiej znajduje się pomnik ofiar getta żydowskiego. Upamiętnia on kilkadziesiąt tysięcy Żydów mieszkających niegdyś w Częstochowie oraz okolicach. W czasie drugiej wojny światowej zostali oni zamknięci w getcie, a potem wywiezieni do obozu zagłady w Treblice (podobnie […]
W niedzielę 6 września uczestniczyłem w akcji porządkowania cmentarza żydowskiego w Radomsku. To inicjatywa, z którą wyszła Lili Kesselman z The Kesselman Museum – pierwszego otwartego muzeum żydowskiego, znajdującego się w naszym mieście. Porządkowanie cmentarza polegało na pieleniu chwastów, odkrywaniu […]
Kamienica ta ma bogatą historię, która do tej pory jest tam widoczna. Do 1939 roku mieściła się tam Żydowska Szkoła Powszechna im. Joselewicza – „Folks-szul”, której dyrektorem od 1916 roku był Kreindler. Budynek ten należał wówczas do Bugajskiego. Znalazłem też […]
Według przewodnika po The Kesselman Museum w tym niepozornym budynku znajdującym się przy ulicy Przedborskiej 13 mieściła się kiedyś synagoga. Budynek powstał w połowie XIX wieku, zbudował go Dawid Bugajski. Była to synagoga cadyka Tiferes Szlomo oraz jego syna, Hesed […]
Działo się to w czasie drugiej wojny światowej. Pewna polska rodzina ukrywała na terenie swojej posesji Żydów. Niestety Niemcy dowiedzieli się o tym fakcie i byli wobec tego bezwzględni. Zarówno Polacy, jak i ukrywający się tam Żydzi zostali zamordowani. Miejsce […]
Radomszczański cmentarz żydowski znajduje się przy ulicy Przedborskiej 196, ma powierzchnie dokładnie 25429 m² i jest umiejscowiony na działce o nieregularnym kształcie. Otoczony jest ze wszystkich stron dość wysokim murem. Cmentarz został założony w 1816 roku, ale znalazłem też informację […]
Urodził się w 1803 roku. Był żydowskim rabinem, założycielem i pierwszym cadykiem chasydzkiej dynastii Radomsk. Warto w tym miejscu też wyjaśnić czym jest wspomniany chasydyzm. Można go określić jako mistyczną odmianą judaizmu, która stoi w opozycji wobec odmiany ortodoksyjnej. Salomon […]
Gdyby dziś ta synagoga istniała, stanowiłaby jeden z ciekawszych zabytków naszego miasta. Niestety los był okrutny…. Zbudowano ją w roku 1908, chociaż spotkałem się też z informacją o 1902 roku. Mieściła się przy ul. Źródlanej, potem przemianowanej na Joselewicza. Służyła […]
Zdjęcie przedstawia zbiorową mogiłę na cmentarzu żydowskim w Radomsku. To tam pochowani zostali Żydzi, którzy zostali zamordowani przez hitlerowców w latach 1942-1943. Zdjęcie pochodzi z albumu „Radomsko” z 1989 roku.
Niewiele osób wie, że na krakowskim Kazimierzu znajduje się budynek, w którym kiedyś mieściła się Synagoga Stowarzyszenia Modlitwy i Dobroczynności Chasydów Radomszczańskich, nosząca nazwę „Radomsker Nowi”. Część radomszczańskich chasydów osiedliła się właśnie w Krakowie. Czerwiec 2017 r., fot. Paweł Dudek Czerwiec […]
Kirkut znajduje się między Pławnem a Zagórzem. Jadąc od strony Pławna należy wypatrywać po lewej stronie drogi leśnej. Po wjechaniu w las na lewo będą widoczne nagrobki. Cmentarz powstał w XIX wieku. W Pławnie mieszkało niegdyś wielu Żydów, w kulminacyjnym […]