Uczestniczyłem w seminarium dla nauczycieli (Kulmhof, Getto Łódzkie)

Muzeum Getta Warszawskiego zorganizowało w dniach 9-10 października 2021 roku seminarium wyjazdowe dla nauczycieli i edukatorów. Celem wyjazdu było odwiedzenie Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem oraz miasta Łódź w kontekście historii istniejącego tam w czasie drugiej wojny światowej getta dla ludności żydowskiej.

Seminarium rozpoczęliśmy od wizyty w Chełmnie nad Nerem. Niemiecki Obóz Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem został uruchomiony w grudniu 1941 roku, by w sposób natychmiastowy dokonywać w nim zagłady Żydów w Kraju Warty. Niemcy dokonywali eksterminacji w ciężarówkach-komorach gazowych, używając do tego gazu spalinowego. Ciała grzebano w Lesie Rzuchowskim, kilka kilometrów od obozu. Zwłoki palono również w polowych krematoriach. W obozie mordowano Żydów z okolicznych gett oraz getta łódzkiego, Żydów niemieckich, czeskich i austriackich, a także łódzkich Romów.

Wieczorem uczestnicy seminarium zostali zakwaterowani w łódzkim hotelu – domu gościnnym o nazwie Linat Orchim (z hebr. „odpoczynek gości), prowadzonym przez miejscową Gminę Wyznaniową Żydowską. Pałacyk, w którym mieści się dom gościnny zbudowany został w stylu eklektyczno-neoklasycystycznym w 1875 roku dla łódzkiego Banku Handlowego. Był własnością fabrykanta Burcharda, a następnie Hermana i Adeli Grynszpan. W 1934 roku zakupiła go łódzka Gmina Wyznaniową Żydowska i stał się jej siedzibą. Po wojnie przeszedł na własność państwa i użytkowany był m.in. przez Uniwersytet Łódzki. W 1997 roku wrócił do gminy. To dość specyficzne miejsce, gdzie czuć historię i klimat przedwojennej żydowskiej Łodzi. Wrażenie robią elementy dawnego wystroju.

W niedzielę od samego rana zwiedzaliśmy teren dawnego getta łódzkiego z doktorem Adamem Sitarkiem z Centrum Badań Żydowskich Uniwersytetu Łódzkiego. To prawdziwy autorytet w zakresie wiedzy o łódzkich Żydach, zwłaszcza w kontekście drugiej wojny światowej. W bardzo przystępny sposób poznaliśmy zakamarki związane z łódzkim gettem, miejsca gdzie zwykły turysta, a nawet ten bardzo zainteresowany tematem, po prostu sam nie dotrze albo nie zauważy. W ramach tego kilkugodzinnego spaceru zajrzeliśmy też do Centrum Dialogu im. Marka Edelmana i Parku Ocalałych, a także zwiedziliśmy cmentarz żydowski.

Ja oczywiście w trakcie dwudniowego seminarium szukałem kontekstów związanych z Radomskiem, tym byłem szczególnie zainteresowany. I znalazłem, choć to drobne wątki. Po zgłębieniu tematu zapewne napiszę o nich na Radomsk.pl. Łódź zwiedzałem już kilkukrotnie, ale muszę przyznać, że w takim zakresie jeszcze nie. Była to to moja pierwsza wizyta w okolicach Rynku Staromiejskiego oraz na cmentarzu żydowskim, chociaż miejsca te kojarzyłem, przechodziłem obok. Co do obozu Kulmhof – o nim wcześniej tylko czytałem. Podsumowując – bardzo ciekawe, intensywne dwa dni! Podziękowania należą się Pani Doktor Wiesławie Młynarczyk z działu edukacji Muzeum Getta Warszawskiego (organizator seminarium).

Ekspozycja z Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Październik 2021 r., fot. Paweł Dudek

Zarysy miejsca, gdzie znajdował się pałac. Teren Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Październik 2021 r., fot. Paweł Dudek