Jerzy Tomaszewski (historyk)

Urodził się 8 października 1930 roku w Radomsku, jako syn Dyonizego oraz Ireny (z domu Podgórska). Ukończył studia ekonomiczne w Szkole Głównej Planowania i Statystyki (obecnie Szkoła Główna Handlowa), wtedy bardziej zaczął się interesować historią. Jeszcze jako student rozpoczął pracę w charakterze zastępcy asystenta w Katedrze Historii Gospodarczej SGPiS. Pracę magisterską napisał z historii gospodarczej. To właśnie ta dziedzina stała się głównym przedmiotem zainteresowań naukowych Tomaszewskiego.

W 1960 r. obronił pracę doktorską, także w SGPiS, a cztery lata później, w wieku zaledwie 34 lat, został doktorem habilitowanym.

Po ukończeniu studiów przez dwa lata był aspirantem w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR. W 1957 r. powrócił do pracy w Katedrze Historii Gospodarczej SGPiS, gdzie był zatrudniony do 1964 r., najpierw jako asystent, a potem adiunkt. Później zaczął pracę w Instytucie Nauk Politycznych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Był decentem, pełnił tam funkcję kierownika Instytutu. W 1970 r. przeniósł się do Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Pracując tam, został najpierw w 1972 r. profesorem nadzwyczajnym, a w 1980 r. — profesorem zwyczajnym. W roku akademickim 1986/87 wykładał w Institute of Advanced Studies na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, a w 1989/90 w Japonii, w Slavic Research Center na Uniwersytecie Hokkaido w Sapporo. Był też profesorem w Wyższej Szkole Gospodarki Krajowej w Kutnie. W 1990 r. rozpoczął pracę na innym uniwersyteckim wydziale — w Instytucie Historycznym UW, gdzie pozostał aż do emerytury (2002 r.), a nawet pracował tam dłużej.

Uczył się czeskiego i bułgarskiego. Szczególnie dużo uwagi poświęcił Czechosłowacji i jej historii w XX w.

Najbardziej znaną dziedziną, jakiej poświęcił swoje badania Jerzy
Tomaszewski, była historia polskich Żydów i stosunków polsko-żydowskich w II Rzeczypospolitej. Można powiedzieć, że jest on jednym z prekursorów badań, które obecnie bardzo się rozwinęły.

Tomaszewski był współtwórcą, a potem wieloletnim kierownikiem Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza w Instytucie Historycznym UW.

Zasiadał w wielu komitetach — między innymi w Komitecie Nagrody Jana Karskiego i Poli Nireńskiej. Był członkiem komitetów redakcyjnych liczących się czasopism, publikujących prace dotyczące historii Żydów — „Biuletynu Żydowskiego Instytutu Historycznego”, „Kwartalnika Historii Żydów” oraz rocznika „Polin. Studies in Polish Jewry”. Należał do Polskiego Towarzystwa Historycznego, Komisji Historii i Kultury Żydów Polskiej Akademii Umiejętności, Czech and Slovak Society of Arts and Sciences, był wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Żydowski
Instytut Historyczny i przewodniczącym Rady Naukowej Żydowskiego Instytutu Historycznego.Wchodził w skład jury Nagrody Historycznej„Polityki”, członeki stowarzyszenia „Otwarta Rzeczpospolita”.

W latach 1947–1948 należał do ZWM, w latach 1948–1954 był członkiem ZMP, w latach 1949–1981 należał do PZPR. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski

W 2005 roku był jednym z sygnatariuszy umowy powołującej do życia Muzeum Historii Żydów Polskich.

Był promotorem ponad 130 prac licencjackich i magisterskich oraz około 30 prac doktorskich. Wśród jego uczniów są m.in. Natalia Aleksiun, Barbara Małecka-Jaworska, Jerzy Waszkiewicz, Andrzej Żbikowski. Interesował się fantastyką, czytał Harry’ego Pottera.

Zmarł 4 listopada 2014 roku.

Wybrane publikacje

– „Z dziejów Polesia 1921–1939. Zarys stosunków społeczno-ekonomicznych”, Warszawa 1963,
– „Trudna niepodległość”, Warszawa 1968,
– „Gospodarka Polski międzywojennej 1918-1939”, Warszawa, t. 1 1967, t. 2 1971, t. 3 1982, t. 4 1989 (współautor – Zbigniew Landau),
– „Robotnicy przemysłowi w Polsce. Materialne warunki bytu 1918-1939”, Warszawa 1971 (współautor – Zbigniew Landau),
– „The Polish Economy in Twentieth Century”, New York 1985 (współautor – Zbigniew Landau),
– „Wirtschaftsgeschichte Polens im 19 und 20 Jahrhundert”, Berlin 1986 (współautor – Zbigniew Landau),
– „Bułgaria 1944-1971. Trudna droga do socjalizmu”, Warszawa 1989,
– „The Socialist Regimes of East Central Europe. Their Establishment and Consolidation 1944-1967”, London and New York 1983,
– „Monachium 1938. Polskie dokumenty dyplomatyczne”, Warszawa 1985 (współautor – Zbigniew Landau),
– „Zarys dziejów Żydów w Polsce w latach 1918-1939”, Warszawa 1990,
– „Mniejszości narodowe w Polsce XX wieku”, Warszawa 1991
– „Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie do 1950 r.”, Warszawa 1993 (współautorstwo),
– „Czechosłowacja”, Warszawa 1997,
– „Preludium zagłady. Wygnanie Żydów polskich z Niemiec w 1938 r.”, Warszawa 1998,
– „Izrael”, Warszawa 2003 (współautor – Andrzej Chojnowski)
– „Bank Polska Kasa Opieki SA 1929-1999”, Warszawa (współautor – Zbigniew Landau).