Radomsko było wolne już 7 listopada

Uwaga, niniejszy artykuł został w listopadzie 2020 roku zaktualizowany o nowe dane, warto przeczytać do końca.

W całej Polsce Święto Niepodległości obchodzone jest 11 listopada. Warto jednak wiedzieć, że niektóre miejscowości i regiony stały się niezależne od zaborcy nieco wcześniej. Tak właśnie było w Radomsku.

Rząd polski zaprzysiężony 18 listopada 1918 r. z J. Moraczewskim na czele. Od lewej siedzą: S. Thugutt, J. Moraczewski, K. Prauss (w drugim rzędzie), J. Piłsudski, L. Supiński, L. Wasilewski. Stoją od lewej:B. Ziemięcki, T. Arciszewski. Zdjęcie pochodzi z: Album zjednoczenia. Pamiatka piętnastolecia odzyskania niepodległości, 1934, s. 11

Należy pamiętać, że odzyskiwanie faktycznej niepodległości i przejmowanie władzy w całym kraju nie mogło odbyć się w ciągu jednego dnia, był to proces długotrwały. Data 11 listopada 1918 roku jest tylko umowną datą odzyskania przez Polskę niepodległości. W tym dniu Józef Piłsudski otrzymał zwierzchnictwo nad armią polską i stał się tym samym Naczelnym Dowódcą Wojsk Polskich. Odzyskanie niezależności przez Radomsko jest szczególnie związane z osobą Piłsudskiego.

W Radomsku w tamtych czasach funkcjonowały oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej założonej w 1914 roku z inicjatywy Józefa Piłsudskiego. Członkami tej organizacji byli przede wszystkim żołnierze wywodzący się z Legionów Polskich. To właśnie członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej wraz z mieszkańcami miasta udali się 7 listopada 1918 roku pod budynek miejscowej administracji austriackiej okupującej wówczas Radomsko. Gdy Austriacy zobaczyli dużą grupę uzbrojonych żołnierzy oraz mieszkańców, musieli ustąpić. Złożyli broń oraz uwolnili z aresztu przebywających tam z przyczyn politycznych Polaków. Radomsko stało się wolne, a wojsko austriackie opuściło miasto.

Kilka lat później, 17 października 1921 roku, Józef Piłsudski stał się pierwszym Honorowym Obywatelem Miasta Radomska. Na uroczystość wręczenia mu tego zaszczytnego tytułu przybył osobiście – uczestniczył w posiedzeniu rady miejskiej a także w spotkaniu z władzami miasta i powiatu w kinie Kinema, gdzie wygłosił krótkie przemówienie.

W tym artykule można przeczytać o tym przez jak długi czas Radomsko znajdowało się pod zaborami.

Aneks z listopada 2020 r.

Zgodnie z powyższymi słowami, 7 listopada 2020 roku obchodzono by 102 rocznicę faktycznego uwolnienia Radomska od zaborców. Wiedzę tę oparłem na pracy R. Kotewicza pt. „Piotrków-Radomsko u progu Niepodległości (Piotrków – Radomsko 1998). Postanowiłem jednak uzupełnić materiał, ponieważ nowe światło na te wydarzenia rzucił T. A. Nowak w artykule pt. „Wprowadzanie Niepodległości”. Artykuł ten ukazał się w „Gazecie Radomszczańskiej”, nr 45 (1325) z dnia 8 listopada 2018 r., s. 14-15.

T. A. Nowak pisze, że już 7 października 1918 roku Rada Regencyjna zapowiedziała w manifeście niepodległość Polski, a 12 października przejęła władzę nad wojskiem. W Radomsku te informacje przyjęto na początku stosunkowo chłodno. W kolejnych dniach odbywały się strajki oraz manifestacje. Utworzono też komitet mający na celu przygotowanie miasta do uroczystości niepodległościowych. 1 listopada w ratuszu zebrało się grono samorządowców oraz wojskowych, którzy ustalali m.in. plan rozbrajania Austriaków. Następnego dnia, czyli 2 listopada rozbrojono (bez walk) m.in. niemiecką kompanię oraz kilkunastu polskich żandarmów działających na rzecz Austriaków. Zaborcy odjechali pociągami w kierunku południowym, chociaż jeszcze przez jakiś czas ich część stacjonowała w mieście, oczywiście nie próbując nawet utrzymywać władzę. Rozpoczęło się zdejmowanie austriackich emblematów oraz godeł i zastępowanie ich polskimi. Na tej podstawie należy więc przyjąć, że 2 listopada 1918 roku jest datą, kiedy Radomsko uwolniło się od zwierzchnictwa zaborcy. Artykuł Nowaka jest dość obszerny, warto się z nim zapoznać w całości.

Ustalenia z artykułu Nowaka mówią więc o innej dacie uwolnienia się Radomska od zaborców niż pisał Kotewicz. Istotne jest to, aby mieć świadomość, że proces odzyskiwania niepodległości całego kraju nie odbył się z chwilą gdy Józef Piłsudski otrzymał zwierzchnictwo nad armią polską i stał się tym samym Naczelnym Dowódcą Wojsk Polskich. To tylko symboliczna data, bo lokalnie uwalnianie się od zwierzchnictwa zaborcy trwało tygodniami.