Generał Mieczysław Norwid-Neugebauer

Urodził się 3/15 lutego 1889 roku w Rzejowicach pod Radomskiem (dwie daty dzienne wynikają z tego, że obowiązywały wtedy dwa różne kalendarze – juliański i gregoriański, różnica między nimi wynosiła w tym okresie 12 dni). Jego ojciec miał korzenie niemieckie (pracował jako dyrektor w fabryce w Łodzi), a matka (z domu Szlaya) – węgierskie. Trzeba jednak przyznać, że Mieczysław Norwid-Neugebauer był stuprocentowym polskim patriotą. Pierwszy człon nazwiska przyjął na cześć Cypriana Kamila Norwida, bo po ojcu odziedziczył niemieckobrzmiące „Neugebauer”. Taki drobny szczegół miał jak widać duże znaczenie dla tego Polaka.

mieczyslaw_norwid-neugebauer_1Mieczysław Norwid-Neugebauer. Fot. Centralne Archiwum Wojskowe, domena publiczna

W 1907 roku ukończył Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie, które już w niepodległej Polsce było znane jako Gimnazjum Towarzystwa im. Jana Zamoyskiego. Następnie studiował na Wydziale Mechaniki Politechniki Lwowskiej. Uczelnię tę ukończył w 1911 roku z tytułem inżyniera. Przed I wojną światową był członkiem organizacji wojskowo-niepodległościowych. Był członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, a następnie Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” – tej samej, do której należał Andrzej Małkowski, jeden z twórców polskiego skautingu, czyli harcerstwa. W latach 1909–1910 był naczelnym komendantem Polskiego Związku Wojskowego, a następnie w latach 1910–1911 – komendantem Armii Polskiej. W latach 1914–1917 był oficerem w Legionach Polskich. Pełnił funkcję dowódcy 6 Pułku Piechoty Legionów. Od 27 kwietnia 1917 roku obowiązki komendanta pułku łączył z funkcją komendanta III Brygady Legionów Polskich.

mieczyslaw_norwid-neugebauer_okres_legionowyMieczysław Norwid-Neugebauer jako oficer Legionów. Domena publiczna

Od odzyskania niepodległości w listopadzie 1918 roku piastował różne stanowiska dowódcze w Wojsku Polskim: szef sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”, szef sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego „Poznań”, kwatermistrz Frontu Litewsko-Białoruskiego i 4 Armii, 17 lipca 1920 mianowany został II zastępcą szefa Sztabu Generalnego – głównym kwatermistrzem. W listopadzie tego roku stanął na czele Ekspozytury Ministerstwa Spraw Wojskowych powołanej do koordynowania spraw demobilizacyjnych. Równocześnie powierzono mu funkcję szefa Oddziału IV Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych.

1 maja 1920 roku Naczelny Wódz Pierwszy Marszałek Polski Józef Piłsudski dekretem L. 2126, wydanym na podstawie Ustawy Sejmowej z 2 sierpnia 1919 roku o ustaleniu starszeństwa i nadaniu stopni oficerskich w Wojsku Polskim zatwierdził go z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu generała podporucznika. 3 maja 1922 roku Norwid-Neugebauer zweryfikowany został w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku.
W latach 1921–1924 był dowódcą 28 Dywizji Piechoty, a w latach 1924-1925 szefem Departamentu VII Intendentury Ministerstwa Spraw Wojskowych.

1 grudnia 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował Norwida-Neugebauera na generała dywizji ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 roku i 14 lokatą w korpusie generałów.

W październiku 1925 roku gen. Norwid-Neugebauer został „przesunięty do dyspozycji Ministra Spraw Wojskowych z przeniesieniem służbowym z dniem 15 listopada tego roku na III Kurs Centrum Wyższych Studiów Wojskowych”. W grudniu tego roku powołany został na stanowisko I zastępcy szefa Administracji Armii.

konferencja_inspektorow_armii_wp_1926Konferencja inspektorów armii w Warszawie, początek 1926. Pierwszy rząd od lewej: gen. Mieczysław Norwid-Neugebauer, gen. Jan Romer, gen. Lucjan Żeligowski, gen. Edward Śmigły-Rydz, gen. Aleksander Osiński. Drugi rząd od lewej: NN, mjr Aleksander Prystor, gen. Józef Rybak, gen. Leonard Skierski, gen. Tadeusz Piskor, płk Tadeusz Kasprzycki. Domena publiczna.

Był inspektorem armii: 1926–1930 we Lwowie, 1932–1935 w Toruniu, 1935–1939 w Warszawie. W latach 1930–1932 był ministrem robót publicznych w gabinetach Walerego Sławka i Aleksandra Prystora. 3 września 1939 roku został mianowany szefem Polskiej Misji Wojskowej w Londynie i natychmiast oddelegowano go dla interwencji w sprawie wywiązania się Wielkiej Brytanii z zobowiązań sojuszniczych wobec Polski. Interwencje Norwid-Neugebauera w Londynie w kwestii przyrzeczonej Polsce w maju 1939 roku ofensywy powietrznej RAF-u nad Niemcami były bezskuteczne, ale nie z jego winy. Funkcję Szefa Misji Wojskowej sprawował do stycznia 1940 r. Od października 1942 roku do demobilizacji w 1947 roku był Szefem Administracji Polskich Sił Zbrojnych. Po demobilizacji pozostał na emigracji, osiedlając się w Kanadzie. W 1948 roku powstała organizacja o nazwie Koło Generałów i Pułkowników b. Wyższych Dowódców. Jej przewodniczącym został Norwid-Neugebauer. Koło skupiało generałów, którzy opowiedzieli się na emigracji za Prezydentem RP na uchodźstwie Augustem Zaleskim, czyli byli de facto przeciwnikami „porządku” zaprowadzonego w Polsce po zakończeniu II wojny światowej. Norwid-Neugebauer w ostatnich latach swojego życia poświęcił się twórczości pisarskiej. Był znany zresztą już wcześniej jako osoba pisząca niesamowicie długie elaboraty, dotyczyło to także zwykłych raportów wojskowych. Podobno, gdy Neugebauer dostarczał taki raport swoim przełożonym, nikt nie kwapił się, aby w ogóle to czytać. Powracając do czasów powojennych – był  pierwszym autorem książki opisującym historię kampanii wrześniowej 1939 roku. Praca ta została wydana w 1941 roku w języku angielskim i zatytułowana „The Defence of Poland”. Książka wywołała wiele sporów i polemik. Neugebauer polemizował między innymi z Ksawerym Pruszyńskim, w broszurze pt. „Księga ponurych niepowodzeń”, czy z Leonem Korwinem Nowosilskim w pracy „Koncentracja Polska”. Był również autorem wspomnień pt. „Decyzja Komendanta w sierpniu 1914 r.”. Wspomnienie to zamieszczone zostało w pracy „W czterdziestolecie wymarszu Legionów. Zbiór wspomnień” (Londyn 1954). Podobno w Kanadzie wykładowcą w jednej z wyższych uczelni, ale nie ma na ten temat sprawdzonych źródeł.

Bardziej „piłsudski” od Piłsudskiego

Słowa będące tytułem tego akapitu padały nawet w bliskich kręgach Józefa Piłsudskiego. O Norwidzie-Neugebauerze mówiono, że „gdyby otrzymał od niego [Piłsudskiego] rozkaz zarżnięcia swego brata, starosty sochaczewskiego, wykonałby ten rozkaz szybko i sprawnie”. Fanatyzm i uwielbienie wobec Piłsudskiego przejawiało się w różny sposób. Wspominano, że Norwid-Neugebauer „nosił przy sobie notes, w którym zapisywał ważne sentencje usłyszane od Piłsudskiego. Ostatecznie zebrał ich coś ponad czterdzieści. W szczególnie ważnych wypadkach wyciągał notes i odczytywał odpowiednią sentencję”. Niejaki J. Kirchmayer zaznaczył przy tym, „że działo się to zupełnie wyjątkowo, i zawsze odnosiłem wrażenie, że zdaniem generała zwykli śmiertelnicy nie są godni usłyszenia tych mądrości”.

1. I-W-1444 2. 160 3. 4. 17129 5. 2 6. 120x90 7. b?ona 8.Marszałek Józef Piłsudski w rozmowie z generałami. Od lewej: płk Witold Wartha, gen. Aleksander Osiński, gen. Bernard Mond, marszałek Józef Piłsudski, gen. Mieczysław Norwid-Neugebauer, gen. Juliusz Rómmel, gen. Kazimierz Fabrycy. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Gdyby nie Norwid-Neugebauer… nie byłoby harcerstwa?

Każdy, kto interesuje się historią harcerstwa wie, że jego głównym twórcą w Polsce był niejaki Andrzej Małkowski. Warto jednak zwrócić uwagę, że Małkowski przetłumaczył podręcznik skautingu na język polski na rozkaz swojego przełożonego – Mieczysława Norwida-Neugebauera. Poniżej przytaczam fragment książki Aleksandra Kamińskiego pt. „Andrzej Małkowski” (Warszawa 1983):

Razu pewnego spóźnił się Andrzej na zarzewiackie ćwiczenia. A ponieważ były to zajęcia konspiracyjnego wojskowego kursu dowódców, więc w konsekwencji raport karny.

Jest godzina szósta rano któregoś ze styczniowych dni 1910 r. – zwykła pora zbiórek wojskowych. Pośrodku sali stoi, starając się nadać swojej twarzy surowy wyraz, student politechniki, komendant kursu, Mieczysław Neugebauer. Naprzeciwko, w postawie „na baczność” – winowajca, usiłujący wobec raportu spędzić z twarzy uśmiech.

– Nie mogę tolerować takich wykroczeń – sucho mówi Neugebauer – zmuszony jestem wyznaczyć karę. Wiem, że posiadacie znajomość języka angielskiego, przydzielam wam więc karne tłumaczenie tej oto książki. Może ono być pomocą w Oddziałach Ćwiczebnych.

Andrzej bierze z rąk komendanta książkę, salutuje i wraca na miejsce. Po chwili spogląda na kartę tytułową, szukając autora i tytułu. Robert Baden-Powell, „Scouting for Boys”. Hm, autor jakiś nieznany. Pewnie ktoś nowy – myśli Małkowski. […]

Późnym wieczorem, leżąc na kanapie w swoim „domowym areszcie”, zaczyna Andrzej uważnie czytać książkę. Po godzinie jest nią pochłonięty. […] Na chwilę wstrzymuje oddech. Synteza! Walka o niepodległość Polski plus skauting – to synteza!

Kto wie, może gdyby nie kara od Norwida-Neugebauera, Małkowski nigdy nie sięgnąłby po „Scouting for boys”…? Skauting pewnie w Polsce by się rozwinął (jak niemal wszędzie na świecie), ale może o wiele później…

Ordery i odznaczenia

– Order Żelaznej Korony III klasy z dekoracją wojenną (1916)
– Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1922)
– Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)
– Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)
Krzyż Niepodległości[13]
– Krzyż Walecznych – dziewięciokrotnie (po raz 1, 2 i 3 w 1922)
– Złoty Krzyż Zasługi
– Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
– Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
– Znak oficerski „Parasol”
– Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych – 12 maja 1936
– Odznaka za Rany i Kontuzje – trzykrotnie
– Odznaka „Za wierną służbę”
– Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja, przed 1929)
– Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja, 1939)
– Wielki Oficer Orderu Korony (Rumunia)
– Wielka Wstęga Orderu Korony (Rumunia, 1928)

Jego żoną była Wanda (inne źródła podają – Maria) Norwid-Neugebauer (1885-1957), działaczka społeczna, senator. Miał dwóch synów – Józefa oraz Anzelma. Mieczysław Norwid-Neugebauer zmarł 18 października 1954 roku w Toronto w Kanadzie.

3876 razy oglądano od początku 2 razy oglądano dzisiaj