Głosuj „3 razy TAK”. Pamiątka sprzed 70 lat

W czerwcu 1946 roku w Polsce odbyło się tzw. referendum ludowe. Pamiątka po nim do tej pory znajduje się w dość widocznym miejscu naszego miasta.

Po zakończeniu II wojny światowej władzę w Polsce zaczęli przejmować komuniści. Miały im w tym pomóc wybory, które były postanowieniem międzynarodowej konferencji w Jałcie. Oczywiście społeczność międzynarodowa spodziewała się stosowania demokratycznych procedur podczas tychże wyborów.

Sierpień 2016 r., fot. Paweł Dudek

Komuniści przed wyborami stosowali różne działania mające na celu uzyskanie dobrego wyniku podczas głosowania. Zaproponowali m.in. popularnemu wśród społeczeństwa PSL-owi utworzenie wspólnego bloku wyborczego. Ponadto władza ogłosiła amnestię dla osób zaangażowanych w działalność podziemną. W rzeczywistości w ten sposób chciano zewidencjonować i ewentualnie unieszkodliwić konspiratorów. Odrzucenie przez opozycję propozycji wspólnego startu w wyborach skłoniło rządzącą wtedy Polską Partię Robotniczą do zorganizowania tzw. referendum ludowego. Miał to być sprawdzian organizacyjny przed wyborami do parlamentu.

W referendum zadano obywatelom trzy pytania:
1) Czy jesteś za zniesieniem senatu?
2) Czy chcesz utrwalenia w przyszłej konstytucji ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?
3) Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?

Sierpień 2016 r., fot. Paweł Dudek

Komuniści chcieli aby na wszystkie pytania odpowiadano pozytywnie. Zachęcali więc do głosowania poprzez stosowanie hasła „3 razy tak”. Odbywały się wielkie akcje propagandowe. Drukowano plakaty, w gazetach i radiu przekonywano ludzi o słuszności takich decyzji. Hasła propagandowe pojawiały się także na murach.

W Radomsku zachował się co najmniej jeden z takich napisów. Na budynku przy ul. Narutowicza 7 wyraźnie widać hasło „3xTAK”. Prawdopodobnie pod spodem również znajdują się jakieś wyrazy (ostatni z nich to chyba „wyborczy”), ale trudno je już teraz odczytać. Bardzo dziwi fakt, że mimo upłynięcia wielu lata taka pamiątka zachowała się w dość widocznym miejscu naszego miasta.

Przed referendum opozycja nawoływała do innych odpowiedzi, nawet trzech negatywnych. Referendum odbyło się 30 czerwca 1946 roku. Oficjalnie dopiero po niemal dwóch tygodniach ogłoszono, że większość osób głosowała trzy razy na tak. Faktyczne, zatajone wyniki świadczyły o tym, że 3/4 głosujących opowiedziało się przeciwko PPR i jego sojusznikom.

Wspomniane wcześniej wybory odbyły się 19 stycznia 1947 roku. Łatwość z jaką sfałszowano wcześniejsze referendum, sprawiła, że i w tym przypadku komuniści postawili na swoim. Według oficjalnych komunikatów uzyskali 80% głosów. W ten sposób na długo zalegalizowali swoją władzę w Polsce.

Moje zdjęcie przedstawiające opisywane tutaj miejsce zostało opublikowane w książce gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Artykuł na ten temat znajduje się tutaj.

Sierpień 2016 r., fot. Paweł Dudek