Nieistniejąca cerkiew prawosławna przy ul. Narutowicza w Radomsku

W miejscu, gdzie dziś znajduje się Zespół Szkół Elektryczno-Elektronicznych, kiedyś istniała cerkiew prawosławna. Po budynku nie ma już tam śladów, zachowało się jednak trochę informacji oraz pojedyncze zdjęcia.

Artykuł ten wiąże się z historią innej cerkwi, położonej przy ulicy Bugaj (tutaj znajduje się artykuł na jej temat). Była ona umiejscowiona w starym budynku, dlatego też nie spełniał on niektórych wymogów wiary prawosławnej dla takich obiektów. Konkretniej chodziło np. o zwrócenie ołtarza w kierunku wschodnim (ołtarz był tam zwrócony w kierunku północnym). Zresztą ogólny stan budynku z roku na rok był coraz gorszy. Parafianie zaczęli więc myśleć o wybudowaniu zupełnie nowej cerkwi.

W 1909 roku wierni wystąpili do władz miasta z prośbą o przekazanie terenu, na którym mogliby wznieść nowy budynek. W odpowiedzi otrzymali plac przy dzisiejszej ulicy Reymonta. Ze względu na podmokły teren nie nadawał się on jednak do stawiania tam budynków, zresztą był mały pod względem powierzchni. Wkrótce wyznawcom prawosławia udało się porozumieć w tej sprawie z władzami miejskimi. Wierni otrzymali teren przy dzisiejszej ulicy Narutowicza, obecnie jest to plac Zespołu Szkół Elektryczno-Elektronicznych. Powierzchnia przekazanego terenu wynosiła 1335 sążni kwadratowych (ok. 2850 metrów kwadratowych). Prawosławni musieli za to oddać dwa place znajdujące się przy ul. Reymonta – ten otrzymany w 1909 roku, oraz jeszcze jeden, przyznany im w 1895 roku. Można więc było rozpocząć budowę nowej świątyni.

Budynek w stylu bizantyjskim zaprojektował warszawski architekt inżynier Waldemar Piotr Aleksander Fedders. Do budowy używano korwinowskiej cegły (która podobno była niesamowicie wytrzymała), fundament był z kamienia wapiennego. Na zewnątrz znajdowały się gzymsy oraz pilastry oraz kolumienki z szydłowieckiego piaskowca. Cerkiew posiadała dwie cebulaste kopuły, na których zwieńczeniu znajdowały się kute krzyże łacińskie, przyozdobione u dołu półksiężycami, symbolizującymi zwycięstwo chrześcijaństwa nad pogaństwem. Główne wejście na plac cerkiewny znajdowało się mniej więcej tam gdzie dziś jest furtka placu „Elektryka” od strony ulicy Narutowicza. Ołtarz skierowany był na wschód. Ikonostas wykonano z bejcowanego dębu w moskiewskiej pracowni Witaljew i Słonow. Budynek ogrodzono metalowym płotem na kamiennym fundamencie.

Cerkiew poświęcono 28 grudnia 1912 roku. Nie wiadomo na pewno czy patronem nowej cerkwi pozostał Św. Sergiusz Cudotwórca z Radoneża (był to patron poprzedniej cerkwi przy ul. Bugaj), czy może wybrano nowego – być może Św. Mikołaja Cudotwórcę lub Św. Aleksandra Newskiego. Najczęściej można jednak spotkać informację o Św. Mikołaju Cudotwórcy.

Niewiele wiemy o funkcjonowaniu cerkwi. Podobno już w 1918 roku kopuła główna mocno się zarysowała, ściany popękały i dach częściowo się zawalił. Wówczas cerkiew zamknięto ze względu na niebezpieczeństwo grożące osobom tam przebywającym. Pojawiły się propozycje rozbiórki cerkwi i przekazania terenu pod budowę szkoły. Już w niepodległej Polsce budynek przekazano Polsko-amerykańskiemu Komitetowi Pomocy Dzieciom i zamieniono na kuchnię i salę posiłków. Nieco później cerkiew była przeznaczona na cele kultu religijnego dla garnizonu wojskowego.

Według spisu ludności parafia prawosławna w Radomsku liczyła w 1925 roku zaledwie 8 osób. W tym właśnie roku rozpoczęto rozbiórkę cerkwi na mocy decyzji władz wojewódzkich w Łodzi, w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych. Takie były czasy, że tego typu obiekty negatywnie kojarzyły się z rosyjskim zaborcami. Materiał uzyskany z rozbiórki cerkwi odsprzedano mieszkańcom miasta. Dziś nie ma po niej żadnej pozostałości, chyba, że na poważnie potraktuje się plotkę, która mówi, że istniejąca jeszcze do niedana brama do „Elektryka” była pierwotnie bramą prowadzącą do cerkwi… Wspominałem o tym w artykule w 2016 roku.

W 2011 roku na aukcji internetowej pojawiła się pocztówka przedstawiająca opisywaną cerkiew. Starania o wykupienie tej unikalnej pamiątki czyniło Muzeum Regionalne im. S. Sankowskiego. Niestety nie udało się ze względu na wysoką cenę. Pocztówka ta jest jednym z niewielu źródeł przedstawiających wygląd opisywanej w niniejszym artykule cerkwi.

Przy okazji czytania tego artykułu, warto także zapoznać się z tekstem o cerkwi, która znajdowała się przy ul. Piłsudskiego w Radomsku. Na koniec tutaj umieszczę też wspomniany już wyżej link do artykułu o cerkwi przy ul. Bugaj.