Pławno – miasto w latach 1544-1864

Nie mając tej wiedzy trudno dziś się nawet domyślić, że Pławno w gminie Gidle było w przeszłości miastem! Dziś widoczną pamiątką jest właściwie tylko kamień z pamiątkową tablicą, leżący przed budynkiem dawnego ratusza.

Czerwiec 2020 r., fot. Paweł Dudek

Czerwiec 2020 r., fot. Paweł Dudek

Pierwsza wzmianka na temat tej miejscowości pojawia się w połowie XIII wieku. W początkach XVI wieku Pławno stało się własnością Przerębskich. O nadanie Pławnu praw miejskich postarał się Stanisław Przerębski. Prawa miejskie nadał król Zygmunt I w 1544 roku i w dniu 20 listopada tego roku stało się Pławno miastem na prawie magdeburskim. Akt założycielski znajduje się w zbiorze akt kancelaryjnych Matricularum Regni Poloniae Summaria. Kopia znajdująca się w Pławnie zaginęła wówczas, gdy prawa miejskie już odebrano.

W czasie gdy Pławno było miastem, kolejni królowie nadawali mu przywileje. Uczynili to Zygmunt III Waza w 1619 roku oraz Stanisław August Poniatowski w 1765 roku. W Pławnie odbywało się najpierw sześć jarmarków rocznie, a później częściej, co dwa tygodnie we wtorki. Odbywały się one w rynku – obecnie znajduje się tam park z obeliskiem. W Pławnie istniał ratusz z salą reprezentacyjną, a nawet szubienica do wykonywania wyroków śmierci. Miasto do pewnego czasu prężnie się rozwijało, przed 1794 rokiem miało ono około 2000 mieszkańców (teraz – ponad 1000). Jednakże już w 1827 roku było tylko 727 mieszkańców, co było spowodowane pożarem oraz epidemią cholery.

Pławno jako miasto przechodziło przez wieki z rąk do rąk . Po Przerębskich w 1729 roku miasto stało się własnością kasztelana nowosądeckiego Andrzeja Morsztyna. W 1770 roku nowymi właścicielami zostali Karśniccy, w 1820 roku Józef Buczyński, a w 1863 roku – Władysław Gruszecki.

W Powstaniu Styczniowym (1863-64) wzięło udział 26 obywateli Pławna. Część z nich została schwytana i powieszona. W Pławnie zaczęło też potem stacjonować wojsko carskie. Zaborca odebrał prawa miejskie i wcielił Prawno do gminy Gidle, mino, że społeczności tych miejscowości nie przepadały zbytnio za sobą. Miał to zapewne być kolejny element kary za włączenie się w powstanie.

Tak zakończyła się miejska historia Pławna. Podczas pisania artykułu korzystałem z książki Bolesława Bartnika pt. „Monografia Pławna. Z dziejów zapomnianych miast” z 2006 roku.