Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Bolesnej w Gidlach

Obiekt ten został zbudowany w 1754 roku. Znalazłem także inne źródło mówiące, że budowa odbywała się w latach 1751-1767. Wcześniej znajdował się tam drewniany kościół z 1646 roku, służącym pustelnikom z zakonu Kartuzów. Stąd też czasem używa się określenia „kościół pokartuzki”, bo zakonu tego w Gidlach już nie ma. O gidelskich Kartuzach pisałem tutaj.

W 1879 roku, gdy kościół miał stać się siedzibą parafii, rozpoczęto jego renowację. Odnowiono wówczas fasadę kościoła, wieżę zamieniono na tzw. sygnaturkę, dachy z kolei zostały pokryte nowym materiałem.

Kościół zbudowany jest w stylu późnobarokowym, jest orientowany, murowany. Ma trzy nawy i układ bazylikowy, jest na rzucie prostokąta. Prezbiterium tego kościoła jest prostokątne i posiada przybudówki po bokach. Od południa znajduje się zakrystia, a od północy jest dawny kapitularz klasztorny. Obydwie te części stanowią przedłużenie naw bocznych, są one otwarte do głównej nawy poprzez arkady filarowe.

Sklepienie kościoła jest kolebkowe z lunetami na gurtach. Ściany wewnątrz są opilastrowane, z balkowaniem (mówiąc nieco prościej – pilaster to płaski filar, który wystaje nieco ze ściany). Fasada jest dwukondygnacjowa z falistym szczytem, rozczłonkowana pilastrami. W niszach znajdują się posągi świętych, herby Odrowąż i Nowina. Elewacje boczne mają podziały ramowe. Dach kościoła jest dwuspadowy, a nad nawami bocznymi pulpitowy.

Ołtarz główny to dzieło późnobarokowe z drugiej połowy XVIII wieku. Posiada polichromowaną rzeźbę stiukową – Pietę pod krzyżem wraz z postaciami świętych po bokach. Obydwa ołtarze boczne są wykonane w stylu rokoko. Są to obrazy św. Brunona oraz św. Macieja z drugiej połowy XVIII wieku. Ponadto w kościele znajdują się cztery mniejsze ołtarze malowane, iluzjonistyczne, rokokowe z obrazami św. Barbary, św. Klary, św. Józefa oraz św. Wojciecha.

Chrzcielnica pochodzi z połowy XVII wieku. Stalle, konfesjonały, tron opata, ławki, meble i drzwi zakrystii są intarsjowane, rokokowe, pochodzą z drugiej połowy XVIII wieku. Równie stary jest krucyfiks. Warto w tym miejscu poświęcić trochę uwagi wspomnianym stallom. Znajdują się one po obu stronach ołtarza. Zostały one wykonane ręcznie przez zakonników kartuzkich. Każde miejsce w stalli posiada własny, niepowtarzalny wzór wykonany techniką zdobniczą polegającą na tworzeniu obrazu przez wykładanie drewnianych powierzchni innymi gatunkami drewna, czasami podbarwianymi. Monstrancja wieżyczkowa pochodzi z 1626 roku. Kielich datuje się na pierwszą połowę XVII wieku. W zbiorach kościoła znajduje się ornat haftowany w stylu rejencji oraz trzy antyfonarze rękopisy z XVI wieku. Warto zwrócić uwagę na pomnik ks. Wincentego Nowickiego. Obiekt ten znajduje się wewnątrz kościoła, tuż za wejściem głównym, po lewej stronie. O księdzu Nowickim napisałem artykuł tutaj. Z kolei na zewnętrznej, tylnej ścianie kościoła znajdują się dwie tablice pamiątkowe poświęcone gidelskim Kartuzom.